.png)
تاریخ انتشار : ۱۰:۳۸ ۱۴۰۴/۰۲/۲۰
دسته : آموزش
تحلیل مخاطب: راهنمایی برای سخنرانان
سخنرانان خودمحور، سخنرانی‌ای را ارائه می‌دهند که خودشان می‌خواهند ارائه کنند، بدون توجه به اینکه مخاطب هدفشان چه کسانی هستند و چه چیزی ممکن است در ذهن، احساس، یا خواسته‌ی آنها باشد.
اما سخنرانان مخاطب‌محور، سخنرانی‌ای را ارائه می‌دهند که مخاطبان می‌خواهند بشنوند، با استفاده از کلمات، مفاهیم، داستان‌ها و تصاویر که در مخاطبان تأثیر بگذارد و آنان را به اقدام وادارد.
اما چگونه می‌توان فهمید که مخاطب چه می‌خواهد بشنود؟ چگونه می‌توان تشخیص داد چه چیزی بر آنها تأثیر می‌گذارد؟ و یا اینکه آنها در حال حاضر به چه فکر می‌کنند؟
در این مقاله، تعریف تحلیل مخاطب را ارائه می‌دهیم و به انواع سؤالاتی که باید درباره مخاطبان خود بپرسید، می‌پردازیم.
تحلیل مخاطب چیست؟
«تحلیل مخاطب فرآیند آشنایی با این است که مخاطب شما چه کسی است، چه چیزی در ذهن آنها می‌گذرد، و چگونه می‌توانید به بهترین نحو به آنها دسترسی پیدا کنید.»
تحلیل مخاطب فرآیندی است برای یادگیری اینکه مخاطب شما چه کسی است، در حال فکر کردن به چه چیزی است، و چگونه می‌توانید پیامتان را به بهترین نحو به آنها انتقال دهید.
تحلیل مخاطب اگر با تأمل و دقت انجام شود، یکی از بهترین عادت‌هایی است که می‌توانید به‌عنوان یک سخنران در خود پرورش دهید. این کار به شما کمک می‌کند تا دیدگاه مخاطبان را بهتر درک کنید و بیشترین ارزش را به آنها ارائه دهید. اگر تحلیل مخاطب به‌خوبی انجام شود، بینش‌هایی به شما می‌دهد که به کمک آنها می‌توانید پیام خود را متمرکز کنید، مؤثرترین محتوای ممکن (و تصاویر) را انتخاب کنید، و نحوه ارائه‌تان را متناسب با مخاطب هدف تنظیم کنید.
تحلیل مخاطب به بررسی مخاطب از سه بُعد اصلی می‌پردازد:
1. تحلیل جمعیت‌شناختی
چه کسانی در مخاطبان شما هستند؟ ویژگی‌های فردی و گروهی آنها چیست؟
2. تحلیل روان‌شناختی
مخاطب شما چه می‌داند؟ چه باورهایی دارد؟ درباره موضوع شما چه فکری می‌کند؟
3. تحلیل موقعیتی یا زمینه‌ای
چه زمان و کجا ارائه می‌دهید؟ چرا این مخاطب به شما گوش می‌دهد؟
۱. تحلیل جمعیت‌شناختی مخاطب
هدف از تحلیل جمعیت‌شناختی این است که بدانید شما با چه کسانی صحبت می‌کنید.
برای این منظور، بسته به موضوع و پیام خود، ممکن است برخی از سؤالات زیر برایتان اهمیت داشته باشد:
- چند سال دارند؟
ارائه صحبت درباره گزینه‌های سرمایه‌گذاری برای نوجوانان با ارائه مشابه برای گروهی که نزدیک به بازنشستگی هستند، کاملاً متفاوت خواهد بود.
- مرد هستند؟ زن هستند؟ یا مختلط؟
ارائه یک صحبت درباره تغذیه، تناسب اندام، یا مد ممکن است به جنسیت مخاطبان شما بستگی داشته باشد.
- آیا اعضای مخاطب عمدتاً از نژاد، فرهنگ، یا قومیت خاصی هستند؟
این ممکن است بر پیام شما، انتخاب کلمات، حرکات و جنبه‌های دیگر سخنرانی شما تأثیر بگذارد.
- آیا آنها زبان اصلی شما را مشترکاً می‌دانند؟
اگر نه، لازم است مراقب استفاده از اصطلاحات، slang (واژه‌های محاوره ای)، و میانبُرهای زبانی باشید.
- شغلشان چیست؟
تصور کنید درباره یک کشف علمی صحبت می‌کنید. مخاطبان شما اگر مهندس باشند، رفتار متفاوتی نسبت به زمانی که حسابدار هستند از خود نشان می‌دهند.
- دین‌شان چیست؟
ارائه صحبت درباره مسائل اخلاقی ممکن است به دین مخاطبان شما بسیار وابسته باشد.
- سطح تحصیلات آنها چیست؟
صحبت کردن با دانش‌آموزان دبیرستانی با صحبت کردن با وکلا بسیار متفاوت است.
- آیا آنها عضو یک سازمان خاص مرتبط هستند؟
مثلاً ارائه دادن درباره موضوعی نظیر فعالیت‌های دلوطلبانه داوطلبی به اعضای یک باشگاه که فعالیت‌های داوطلبانه انجام می‌دهند نسبت به سایر افراد متفاوت خواهد بود.
- نوع شخصیتشان چیست؟
افراد درون‌گرا و برون‌گرا ممکن است ترجیحات متفاوتی داشته باشند که بر رویکرد سخنرانی شما تأثیر می‌گذارد.
- ویژگی‌های دیگری که به موضوع شما مرتبط باشد؟
مثلاً رهبران تجاری، وضعیت تأهل، کاربران تلفن‌همراه، کتاب‌خوان‌های حرفهای، یا دونده‌های ماراتن.
علاوه بر این، در تحلیل خود باید به ویژگی‌های کلی زیر نیز توجه کنید:
- آیا مخاطب همگن است یا ناهمگن؟
معمولاً اگر مخاطبان شما از جهات خاصی نسبتاً همگن باشند، کار آسان‌تری پیش رو دارید. برای مثال، می‌توانید بسیار فنی‌تر سخن بگویید اگر با اتاقی پر از مهندس‌ها صحبت می‌کنید. فقط باید حواستان باشد که فرض نکنید همه افراد در مخاطب یکسان هستند — چرا که در واقع اینگونه نیست.
- اندازه مخاطب چقدر است؟
تعداد زیاد مخاطب، تغییرات زیادی در نحوه ارائه ایجاد می‌کند. علاوه بر این، مخاطبان بزرگ‌تر معمولاً متنوع‌تر (ناهمگن‌تر) هستند، و بنابراین می‌توانید نتیجه‌گیری‌های کمتری درباره آنها داشته باشید.
و در نهایت، در نظر بگیرید که در مقایسه با برخی از ویژگی‌های بالا، رابطه شما با مخاطب چگونه است؟
- آیا شما مشابه مخاطب هستید، یا متفاوت؟ (از نظر جنسیت، سن، شغل، سطح تحصیلات و غیره)
گاهی اوقات مهم نیست، اما در مواردی ممکن است آنها شما را به‌عنوان فردی خارج از گروه خود ببینند، که این می‌تواند بر نحوه آماده‌سازی شما تأثیر بگذارد.
- آیا آنها همکاران شما هستند؟
مثلاً هم‌کلاسی‌ها یا همکاران اداری.
- یا آنها مافوق یا زیرمجموعه شما هستند؟
هرکدام می‌توانند خوب یا بد باشند …
۲. تحلیل روان‌شناختی مخاطب
«تحلیل متفکرانه مخاطب یکی از بهترین عادت‌هایی است که می‌توانید به‌عنوان سخنران در خود ایجاد کنید.»
هدف از تحلیل روان‌شناختی مخاطب این است که بفهمید مخاطب شما ممکن است قبل و حین ارائه‌تان چه چیزی فکر کند.
تحلیل روان‌شناختی هم شامل سطح دانش (یا عدم دانش) مخاطب و هم باورهای آنها می‌شود.
دانش مخاطب
- آنها چه چیزهایی درباره موضوع شما می‌دانند؟ و چه چیزهایی نمی‌دانند؟
این سؤالات بسیار حیاتی‌اند تا بفهمید باید ارائه‌تان را در چه سطحی هدف‌گیری کنید.
- آنها چه چیزی می‌خواهند بدانند؟ و چه چیزی باید بدانند؟
رضایت بخشیدن به انتظارات آنان بسیار مهم است. در غیر این صورت، ارائه شما برایشان شکست‌خورده تلقی می‌شود.
- با چه اصطلاحات تخصصی آشنایی دارند؟
استفاده از مخفف‌ها و اصطلاحات فنی در یک سخنرانی اشکالی ندارد، اما فقط اگر مخاطب شما با آنها آشنا باشد (یا شما زمانی برای توضیح آنها بگذارید).
- چه مفاهیم، فرآیندها، یا ابزارهایی برایشان آشنا هستند؟
مانند اصطلاحات، شما می‌توانید هنگام ساخت ارائه، به این مفاهیم، فرآیندها و ابزارها تکیه کنید. این‌ها مثل بلوک‌های سازنده‌ای هستند که از پیش برای مخاطب آماده‌اند.
گاهی نیز مقایسه سطح دانش مخاطب با شما مفید است:
- آیا برخی از مخاطبان بیش از شما درباره موضوع می‌دانند؟
این مسئله‌ای پیچیده برای مدیریت است.
باورهای مخاطب
- آیا مخاطب شما بی‌طرف است، یا گرایش به موافقت یا مخالفت با پیام شما دارند؟
مخاطبان از این سه نوع نیاز به سه ارائه کاملاً متفاوت دارند.
- مهم‌ترین ارزش‌های مخاطب چیست؟ (یا ارزش‌های سازمانشان چیست؟)
دانستن ارزش‌های مخاطبان مهم است، چرا که این ارزش‌ها غالباً بهترین نقاط شروع برای ساختن استدلال‌های شما هستند.
- چه مشکلاتی دارند؟
اگر ارائه شما قصد دارد راه‌حلی برای آنها ارائه دهد، اگر آنها با شما در وجود مشکل هم‌عقیده باشند به طور قطع به شما کمک می‌کند.
۳. تحلیل زمینه‌ای مخاطب
«اگر تحلیل مخاطب به‌خوبی انجام شود، بینش‌هایی به شما ارائه می‌دهد که به کمک آنها می‌توانید پیام خود را متمرکز کنید، مؤثرترین محتوا و تصاویر را انتخاب کنید، و نحوه‌ی ارائه‌تان را متناسب با مخاطب هدف تنظیم کنید.»
هدف از تحلیل زمینه‌ای مخاطب این است که بدانید رویداد سخنرانی چگونه بر حالات ذهنی مخاطب تأثیر می‌گذارد.
این نوع تحلیل، درواقع ترکیبی است از اینکه آنها چه کسانی هستند (جمعیتی) و چه فکری می‌کنند (روانی)، در زمینه زمانی و مکانی معینی که شما برای آن سخن می‌گویید.
به سؤالات زیر توجه کنید:
- آیا حضور آنها اختیاری است یا اجباری؟
در اکثر موارد، مخاطبانی که اختیاری شرکت کرده‌اند، ذهن بازتر، مشتاق‌تر، و انگیزه‌مندتری برای شنیدن حرفهای شما دارند. اما حاضران اجباری ممکن است نیاز به تلاش بیشتری از طرف شما برای ایجاد انگیزه داشته باشند.
- مخاطبان در روزها یا هفته‌های اخیر چه چیزی را تجربه کرده‌اند؟
آیا اخراج‌هایی در شرکت آنها رخ داده؟ آیا با اثرات یک طوفان دست‌وپنجه نرم می‌کنند؟
- چه سبکی از ارائه را انتظار دارند؟
اگر سخنرانی شما بخشی از یک رویداد بزرگ‌تر است، ممکن است مخاطبان انتظار داشته باشند که ارائه شما مشابه سایرین باشد. گاهی بهتر است به این انتظار پایبند باشید؛ گاهی بهتر است متفاوت عمل کنید.
- افراد چه پوششی دارند؟
این نه‌تنها نحوه پوشش شما را تعیین می‌کند، بلکه ممکن است سطح رسمیت ارائه را نیز هدایت کند.
- چه زمان از روز شما سخن می‌گویید؟
قبل/حین/بعد از یک وعده غذایی؟ صبح زود یا آخر شب؟ زمان‌بندی بر حالات ذهنی مخاطبان تأثیر می‌گذارد.
- چه موانع یا عوامل حواس‌پرت‌کننده‌ای در اتاق وجود دارد که ممکن است بر مخاطب اثر بگذارد؟
به یاد داشته باشید: شما با افراد صحبت می‌کنید، نه توده‌ای بی‌شکل به نام «مخاطب».
در شرایطی نادر، ممکن است پیش از سخنرانی بتوانید به‌صورت خصوصی با هر یک از اعضای مخاطب دیدار کنید و درباره آنها و انتظاراتشان اطلاعات کسب کنید. اما در اغلب موارد، این کار عملی نیست. بنابراین معمولاً مجبور هستید بخش زیادی از تحلیل خود را از مخاطب نتیجه‌گیری کنید.
اما به خاطر داشته باشید که شما با توده‌ای بی‌شکل به نام مخاطب صحبت نمی‌کنید. شما به افراد صحبت می‌کنید، و هیچ دو نفری در مخاطب شما کاملاً یکسان نیستند. گرچه افراد حاضر در مخاطب ممکن است از جهات زیادی به هم شبیه باشند، اما همیشه تفاوت‌هایی از نظر سطح دانش، باورها، انتظارات و غیره وجود خواهد داشت. حتی بهترین تحلیل مخاطب نیز تا حدی با عدم قطعیت همراه خواهد بود.
